چگونگی خلق تنش بصری در طراحی(ترکیب‌بندی)

ایجاد تنش و رهایی از تنش، از مهمترین الگوهای ذاتی زندگی بشری بوده است.

تنش و رهایی از آن، جزئی از بطن موسیقی، داستان، شعر و همه فعالیت های خلاقانه است.

در موسیقی، ایجاد تنش و رهایی از آن، ریتم را بوجود می آورد. در هنرهای بصری از جمله طراحی گرافیک منجر به ایجاد تاکید و گردش بصری  می‌شود.

درک این که تنش بصری چطور عمل می کند و چطور می‌توان آن را کنترل کرد از ابزار های مهم برای کسب مهارت در طراحی گرافیک است.

تعریف تنش؟

-   کشش و فشار روانی یا فیزیکی

-   موقعیت و شرایط تضاد، تردید و اضطراب

-    تاثیر متقابل عناصر متضاد

-    نیرویی که کشش و فشار را بوجود می آورد

-    تعادلی میان نیروهای متضاد در یک اثر هنری

تصور کنید، تصویر زیر توپی بر جداره ای از یک کوه می‌باشد. دانش ما در مورد اجسام دایره ای شکل و نیروی جاذبه به ما می گوید که توپ نمی تواند جایی که اکنون قرار دارد ثابت بماند. می دانیم این یک تصویرآنی است، که نسبت به لحظه قبل تغییر کرده و باید در لحظه بعدی نیز تغییر کند.

مادامی که توپ در خط افق متوقف نشود، تعادل(ثبات) بدست نخواهد آمد، این موقعیت نامتعادل، تنشی را نشان می‌هد، چرا که فاقد ایستایی می‌باشد.

تصویر 1

هنگامی که به یک صفحه وب نگاه می‌کنیم، عناصر تجسمی، در قالب یک تصویری کلی درک می شوند.

آنچه ما به صورت بصری دریافت می کنیم بیشتر از مجموعه ای از شکل ها، رنگها و جابجایی عناصر تجسمی در یک تصویر  است، زیرا آن چه می بینیم تجربه ای پویاتر از عناصر تجسمی موجود می باشد.  در واقع ما کنش متقابل تنش های جهت دار را می‌بینیم.

چرا تنش بصری اهمیت دارد؟

هنگام طراحی، به ارتباط بین اجزاء توجه داریم.

ما چندین پیام با درجات متفاوت از نظر اهمیت داریم و قصد داریم آنها را به مخاطب انتقال دهیم. به این منظور عنصر یا محدوده غالب برای مهمترین پیام را در نظر می گیریم و در مرحله بعد مخاطبان به نقاط تاکیدی که اهمیت کمتری دارند و پیام آن ها در درجه دوم و سوم اهمیت قرار دارد، هدایت می‌شوند.

تنش بصری، توجه و انرژی و وزن بصری را افزایش می دهد.

 درجه بندی عناصر تجسمی بر اساس وزن بصریشان بوجود می‌آید.

نکته ای که باید به خاطر سپرد این است که هر چیزی که از نظر اهمیت(پیام) درجه کمتری دارد ، باید از تنش بصری کمتری نیز برخوردار باشد.

تنش بصری بیش از حد، کششی یکباره و همه جانبه بر چشم خواهد داشت، که به طرح آسیب وارد می‌کند.

چطور تنش بصری بوجود آوریم؟

در تصویر شماره یک، نقطه ای که در مرکز مربع قرار دارد، دارای فضایی برابر در طرفین است و در نتیجه نقطه به صورت ساکن و متعادل می باشد؛ در این حالت هیچ تنشی وجود ندارد.

در تصویر وسط، نقطه از مرکز کادر حرکت داده شده است. اکنون فضا فعال گردیده به نحوی که نیروهای طرفین برابر نیستند و کیفیتی از تنش بصری ایجاد شده است. به نظر می رسد که فضای بیشتر در سمت چپ نیرویی را برای هل دادن نقطه به سمت راست وارد می کند و احساس می شود نقطه در تلاش است به موقعیت مرکزی یا به سمت راست صفحه حر کت کند.(حالتی بین جذب و دفع)

در آخرین تصویر، نقطه به لبه راست کادر نزدیک تر شده و در نتیجه فضای بین نقطه و لبه کادر کاهش پیدا کرده است. تنش بصری حاصل شده تا لحظه ای که نقطه با لبه کادر مربعی شکل تماس پیدا نکند، شدت دارد.

تصویر شماره 2

سازه‌بندی ساختاری شکل‌ها:

عنصر تعیین کننده ی دیگری بین شکل ها و فضای منفی نقش بازی می‌کند.

در کتاب «هنر و ادارک بصری» (Art and Visual Perception) نوشته‌ی «رودالف آرنهایم» (Rudolph Arnhe) نشان داده شده که شکل ها، سازه بندی ساختاری دارند که در اطرافشان جریان دارد.

سازه بندی ساختاری مربع در تصویر شماره 3 آمده است.

عناصری که در محورهای مرکزی قرار می گیرند متعادل به نظر رسیده و  تنش بصری کمتری دارند. هر موقعیت دیگری خارج از این ساختار، احساس تنش بیشتری ایجاد می‌کند.

 

تصویر 3

نقاط چندگانه

اگر ما عنصر بصری دیگری را در کادر اضافه کنیم، پویایی جدیدی را ایجاد کرده ایم.با آمدن نقطه دوم، پویایی بصری از یک نقطه به رابطه بین دو نقطه تغییر می‌کند.(تصویر 4)

تصویر 4

هنگامی که نقاط را به هم نزدیک می کنیم فضای بین آن ها کاهش یافته و تنش افزایش می یابد. این تنش تا زمانی که نقاط همدیگر را لمس یا همپوشانی نکنند بین آن وجود خواهد داشت.

همپوشانی نقاط، تنش بصری آن ها را کاهش می دهد. ما می دانیم که دو نقطه نمی توانند به طور همزمان در یک فضا فعالیت کنند،بنابراین تنش جدیدی را(برای رها سازی) بوجود می آورند. برای رهایی از این تنش ادارک بصری ما توهم بعد سوم را خلق می‌کند.

تصویر 5

روش های خلق تنش بصری:

-    همانطور که در تصویر 6 می بینیم «ترکیب نامتقارن» راهی است که تنش بصری را  افزایش می دهد، به طوری که نیروی های نامتعادلی بین عناصر بوجود می‌آرود.

-    راه دیگر استفاده از فضای بین شکل و زمینه است. اگر شکل و زمینه دارای وزن مساوی باشند تنش بین آن ها می تواند باعث غلبه یکی بر دیگری شود.

-     همجواری: همجواری عناصر متضاد از قوی ترین راهای خلق تنش بصری است.

مانند قطعه ای یخ که در کنار خورشید قرار گرفته است(تضاد بیشتر- تنش بیشتر) بزرگی و کوچکی، روشنایی و تاریکی، خط مستقیم و خمیده از دیگر تضادها هستند.خط گوشه دار معمولا تنش بیشتری از خط افق دارد، زیرا کمتر ایستا به نظر می‌رسد.

تصویر 6

خلاصه مطالب:

- نقش تنش و رهایی از آن در همه هنرها مشترک است.

- تنش بصری،ضمن خلق جذابیت بصری ، پویایی و پیچیدگی بیشتری بین عناصر دیگر بوجود می آورد.

- از تنش می توان برای احساس انرژی بیشتر، زندگی، نیرو و حتی نوگرایی بهره برداری کرد. تنش بیشتر، توجه ایجاد می کند، زیرا زمانی ما احساس میکنیم عنصری خنثی است،که حالتی ایستا و ساکن دارد. به هنگام وارد شدن تنش، احساس می شود اتفاقی روی خواهد داد و ما نمی خواهیم آن را از دست بدهیم.

- در یک اثر هنری تنوع تنش های بصری خلق شده به واسطه ایجاد تضاد، کشش و دفع عناصر تجسمی،سبب بوجود آمدن ضرباهنگ و گردش چشم در کل طرح می شود. تنش در یک ناحیه، آزاد سازی در ناحیه دیگر را در پی خواهد داشت.

-----------------------------------

منبع: http://www.vanseodesign.com/web-design/visual-tension/

مترجم: محمد محسن خضری

ویراستار: علیرضا طاهری مقدم

(استفاده از این مقاله بدون ذکر منبع و مترجم مجاز نمی باشد)